Autorem wpisu jest dr Witold Garbaczewski
Brakteaty Bolesława Krzywoustego (1107-1138) to jedne z najciekawszych monet polskiego średniowiecza – autentyczne kamienie milowe w dziejach naszego pieniądza.
Przyczyny emisji
Wprowadzone zostały w celach fiskalnych, w ramach radykalnej reformy menniczej, którą władca ten przeprowadził – wzorując się na doświadczeniach arcybiskupa magdeburskiego – Konrada z Kwerfurtu (1134-1142) – aby zasilić skarbiec, m.in. w związku z trybutem z ziem pomorskich, jaki zobowiązał się zapłacić cesarzowi Lotarowi III (1125-1137, cesarzem od 1133) na zjeździe w Merseburgu (1135).
Ikonografia
Symbolicznie ukazana tutaj protekcja św. Wojciecha nad Bolesławem miała, jak dawniej sądzono, wzmocnić nadwątlony jakoby autorytet polskiego księcia wobec niemieckiego cesarza. Wydarzenia w Merseburgu nie miały jednak na celu – zgodnie z ówczesnymi regułami – poniżenia Krzywoustego, ale wręcz przeciwnie: starano się wypracować rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony.
Po co tak wyraźne ukazanie protekcji świętego?
Zapewne po to, aby wzmocnić pozycję Bolesława wobec poddanych, których reforma mocno „biła po kieszeni”. Wprowadzenie do sprawy sacrum w postaci świętego patrona państwa przypominało, że książę to Boży pomazaniec, nienaruszalny w swoich władczych prerogatywach.
Reforma Krzywoustego okazała się falstartem
Przeszkodziła jej śmierć władcy, którego autorytet – jako jedynowładcy – nieporównywalny był zapewne z tym, jakim obdarzani byli kolejni książęta piastowscy – jego synowie, w tym princeps Władysław II (1138-1146), nazwany później Wygnańcem.
Brakteat Bolesława III Krzywoustego w zestawieniu z denarami jego następcy Władysława II Wygnańca (skala zachowana)
Cienkie, duże, trudne w obrocie blaszki, a do tego wymieniane dużo częściej, niż denary, z pewnością nie na rękę były możnowładztwu, które wymusić mogło na świeżo intronizowanym princepsie rezygnację z brakteatów. Czasy panowania Władysława – pomimo tego, że próbował on kontynuować emisje jednostronne, gdyż to najprawdopodobniej jemu przypisać należy nie wprowadzony, jak wszystko na to wskazuje, do obiegu, znaleziony w Brzegu (gmina Pęczniew) unikatowy brakteat z tronującym władcą – to powrót do denarów, które jeszcze przez blisko czterdzieści lat dominować będą na krajowym rynku.
Datowanie według najnowszych badań
Najnowsze badania pozwalają na zaproponowanie nowej chronologii brakteatów Krzywoustego. Jako pierwszy, może na przełomie listopada i grudnia 1136 r., pojawił się brakteat z postacią św. Wojciecha. Po roku (1137), w ramach regularnej wymiany, wprowadzono typ „protekcyjny”.
Śmierć Bolesława 28 października 1138 r. zakończyła pierwszą reformę brakteatową na ziemiach polskich.
Brakteaty protekcyjne Bolesława Krzywoustego z Aukcji 10 Gabinetu Numizmatycznego D. Marciniak
Brakteat protekcyjny – ze słoneczkiem 
Brakteat protekcyjny – książę z pochyloną głową 
Brakteat protekcyjny
